تاریخچه مخزن آب

رابطه‌ی میان آب و بقای انسان از گذشته تا به امروز وجود داشته است. صرف نظر از اینکه امروزه پیشرفت علم موجب اختراع مخزن‌های گوناگون شده، در گذشته افراد دسترسی به مخزن آب معینی برای ذخیره آب نداشتند. به همین دلیل افراد برای ذخیره آب از روش‌های مختلفی استفاده می‌کردند. در گذشته صرفا از محفظه‌هایی برای ذخیره آب استفاده می‌کردند. این محفظه تنها آب را از عوامل محیطی حفظ می‌کرد. امروزه مخزن آب، منبع آب، تانکر آب و … همگی کلماتی هستند که برای نسل جدید این محفظه‌ها استفاده می‌شود. در ادامه مقاله قصد داریم تا در خصوص تاریخچه مخزن آب بیشتر صحبت کنیم.

مروری بر تاریخچه مخزن آب در ایران

مخزن‌های آب امروزه به عنوان ابزار اساسی در ذخیره و انتقال آب در جهان نقش بسیار مهمی دارند. با پیشرفت تکنولوژی در تولید این مخزن‌ها از مواد و متریال جدیدتری استفاده شده است. تاریخچه منبع آب در گذشته به شرح زیر است:

1. دوره باستانی: در دوره باستانی منابع آب از جنس چوب، چرم و پوست حیوانات تهیه و ساخته می‌شدند. این مخزن‌ها طرح‌هایی ساده داشتند و بیشتر در زیر ساخت‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفتند. به عنوان مثال تانکرهای چوبی و چرمی برای حمل و نقل آب در مناطق گرمسیری و خشک استفاده می‌شدند.
2. دوره میانی: با پیشرفت تکنولوژی و شیوه‌های نوین ساخت و ساز، مخزن‌های آب از جنس فلزاتی همچون آهن، مس، سفال، بتن ساخته شدند. این تانکرها نسبت به تانکرهای قدیمی، ظرفیت بیشتر و ساختارهای مقاوم‌تری داشتند.
3. دوره نوین: با توسعه فناوری و مهندسی، مخازن آب با مواد پیچیده‌تر و طرح‌های جدیدتری ساخته شدند. امروزه مخازن پلی‌اتیلن یا پلاستیکی با ظرفیت‌های مختلف برای ذخیره و حمل و نقل آب در مکان‌های گوناگون استفاده می‌شود. با داشتن تنوع در طرح و شکل‌های مختلف مخزن، این مخازن در صنایع ساختمان سازی، کشاورزی، حمل و نقل و … کاربرد دارند.
4. دوره معاصر: از مخزن‌های پلی اتیلن همواره در دوران معاصر نیز استفاده می‌شود. این مخزن‌ها با داشتن ویژگی‌های خارق العاده همواره یک راهکار قابل اعتماد برای ذخیره آب محسوب می‌شوند.

تاریخچه استفاده از مخزن آب در ایران

یکی از معماری‌های سنتی در ایران، آب انبار است. از گذشته تاکنون آب انبارها نشان‌دهنده‌ی اهمیت ذخیره سازی آب در ایران باستان بوده‌اند که طراحان آن، معماران اصیل ایرانی بوده‌اند. این سازه نوعی مخزن زیر زمینی آب محسوب می‌شود که بیشتر در فصول تابستان در مناطق خشک و گرمسیری برای ذخیره کردن آب آشامیدنی کاربرد داشته است.

محل قرار گیری آب انبار در عمق زمین بوده که موجب خنک شدن آب می‌شده است. همچنین علاوه بر آب انبار، مخزن‌های دیگری همچون حوض هم در گذشته ایران باستان کاربرد زیادی داشته‌اند. حوض‌ها بر خلاف آب انبارها به عنوان مخازن روباز در گذشته توسط کانال‌های آبیاری شهری پر می‌شدند.

کاربرد آب حوض بیشتر برای شست‌وشو و سرویس بهداشتی و استفاده شخصی افراد بوده است. اما آب انبار برای ذخیره آب برای مصارف شخصی و آشامیدنی کاربرد بیشتری داشته است. امروزه برای هر بخش از مصرف آب، مخزن معینی طراحی و ساخته شده است. همانطور که گفتیم در گذشته مخازن آب با استفاده از سنگ، چوب، چرم و یا سفال تولید می‌شدند. امروزه متریال و مواد اولیه در ساخت مخزن تنوع زیادی دارد. از جمله این مواد فلز، پلیمر، پلاستیک، بتن و … هستند.

انواع مخزن‌های آب در گذشته

در گذشته چندین نوع مخزن وجود داشت. این مخزن‌ها شامل موارد زیر هستند:

1. مخازن خصوصی
2. مخازن عمومی ( مخزن شهری عمومی، عمومی مردم در قلعه، عمومی مردم در روستا، مخزن جاده‌ای، مخزن کویری )

مخزن خصوصی

این مخازن در گذشته اهمیت زیادی داشتند که در روستاها و شهرها به طور خصوصی استفاده می‌شدند. استفاده از آن‌ها در داخل منازل بوده و بیشتر در زیر زمین یا حیاط قرار می‌گرفتند. ساختار مخزن‌های خصوصی به شکل مستطیلی شکل یا سقف مسطح بود. در گذشته افراد یک کاسه داشتند که آن را با پمپ‌های دستی پر می‌کردند. مخزن‌های خصوصی توانایی ذخیره آب تا سه الی چهار سال را داشتند. 

مخزن عمومی

این مخزن‌ها ساختار و شکل بسیار بزرگی داشتند که نحوه پیدا شدن مخزن آب توسط حاکمان و بازرگانان بود. معمولا هزینه ساخت این بناها برای کل شهر و روستا صرف می‌شد و حاکمان آن را بنا می‌کردند. مخازن عمومی در مناطق مذهبی و بر اساس جمعیت آن منطقه ساخته می‌شدند. یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین کاربردهای این مخزن‌ها در بازار بوده است.

• مخزن دهیاری روستا: معمولا این نوع ساخت و سازها در میادین روستاها ساخته می‌شدند. این مخزن‌ها طرح ساده‌ای داشتند و برای عموم مردم روستا قابل استفاده بودند.
• مخزن قلعه: این مخازن هم ظاهر بسیار ساده‌ای داشته و همانند یک برکه در قلعه ساخته می‌شدند. ابعاد این مخزن کم اما عمق بسیار بالایی داشت. این مخزن‌ها به قلعه‌های دیگر متصل می‌شدند. در کاروانسراها این مخزن‌ها نقش بسیار مهمی داشتند. حتی در گذشته آب باران را توسط این مخزن‌ها ذخیره می‌کردند و به آب انبارها منتقل می‌کردند.
• مخزن جاده‌ای: این مخازن در مسیر کاروانسراهای کنار جاده قرار داشتند. طبق تاریخچه تانکر آب، این مخازن نقش اساسی در کاروانسرا‌ها و اقامتگاه کنار جاده‌ای داشتند. ساختار این مخزن‌ها ساده اما منحصر به فرد است. مخزن‌های گنبدی و بادگیر جزو مخزن‌های جاده‌ای هستند.
• مخزن صحرا: این مخزن همانطور که از نام آن مشخص است، در کویر یا صحرا برای آب دادن به حیوانات استفاده می‌شده است. مخزن‌های صحرایی به شکل مربع بوده و دیواره آن تقریبا دو متر بالاتر از دیگر ساخت‌ و سازها قرار می‌گرفته است.
• 

ویژگی‌های مخزن آب پلی اتیلن و نوین چیست؟

• کیفیت مخزن آب پلاستیکی

برای اینکه هر محصولی را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهیم، باید به ویژگی‌ها و کیفیت آن توجه داشته باشیم. امروزه با توجه به مواد و متریالی که در مخزن‌های پلاستیکی استفاده می‌شود، می‌دانیم که نسبت به مخزن‌های قدیمی، کیفیت بالاتری دارند. همچنین آب تا مدت زمان زیادی در مخزن‌های پلاستیکی گوارا باقی می‌ماند.

ویژگی‌هایی همچون وزن مناسب، طول عمر بالا، عدم واکنش با مواد شیمیایی، حمل و نقل راحت، استحکام زیاد، عدم نشت و … از جمله ویژگی‌های مخزن آب پلاستیکی امروزی هستند.

• تنوع در ابعاد ‌و لایه‌های مخزن پلاستیکی

مخزن‌های پلاستیکی برخلاف مخزن‌های قدیمی در انواع و شکل‌های مختلف همچون عمودی، مکعبی، افقی، زیرپله‌ای و … وجود دارند. 

• آستانه تحمل بالای مخزن پلاستیکی

تانکرهای پلاستیکی از نظر آستانه یا میزان تحمل در مقابل دمای سرد و گرم، از کیفیت قابل قبولی برخوردار هستند و نسبت به مخازن فلزی و قدیمی برتری محسوسی دارند. 

• کیفیت بالای آب درون مخزن پلاستیک 

همانطور که گفتیم، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های تانکر آب پلاستیکی، حفظ کیفیت آب و عدم تغییر در طعم، مزه و رنگ آب آن است. برخلاف مخزن‌های قدیمی که آب طی مدت زمان کم دچار طعم نامطبوع و بوی بد می‌شدند، مخزن‌های پلاستیکی کیفیت آب قابل قبولی دارند و آب طی مدت زمان طولانی گوارا باقی می‌ماند.

این ویژگی به دلیل نوع متریالی است که در ساختار مخزن‌های پلاستیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. مخزن پلاستیکی بر خلاف مخزن فلزی با هیچ گونه موادی که درون آن ریخته می‌شود، واکنش شیمیایی نشان نمی‌دهد و در نتیجه کیفیت مواد ذخیره شده در مخزن تغییری نخواهد کرد.   

• عمر بالای مخزن پلاستیکی آب

از دیگر ویژگی‌های مهم مخزن پلاستیکی می‌توان به طول عمر بالای آن اشاره کرد. سرویس و پاکسازی مخزن پلاستیکی، از مهم‌ترین نکته‌های مراقبت از آن است.

سخن پایانی در خصوص تاریخچه مخزن آب

در این مقاله در خصوص تاریخچه منبع آب صحبت کردیم. در گذشته برای ذخیره آب از آب انبار و حوض‌های کوچک استفاده می‌کردند. آب انبار به عنوان مخزن توکار و حوض‌ها به عنوان مخزن‌های روکار مورد استفاده قرار می‌گرفتند. در دوره‌های مختلف همچون دوره باستانی، دوره میانی، دوره نوین و دوره معاصر از مخزن‌ها با جنس‌های مختلفی استفاده می‌شده است. امروزه با ایجاد مخزن‌های پلاستیک، کیفیت آب تا حد زیادی حفظ شده و این مخازن عمر بیشتری دارند.